Ranking Samorządów „Rzeczpospolitej” obejmuje wszystkie miasta i gminy w Polsce (z wyjątkiem Warszawy ze względu na odmienny ustrój prawny), pogrupowane w trzy odrębne kategorie: miasta na prawach powiatu, gminy miejskie i miejsko-wiejskie oraz gminy wiejskie.

Kryteria oceny Rankingu Samorządów ustala niezależna kapituła. W 2023 r. pod uwagę branych było około 30 wskaźników wyliczanych na podstawie publicznie dostępnych baz danych Głównego Urzędu Statystycznego oraz Ministerstwa Finansów. O ostatecznej pozycji w rankingu decydowała suma punktów uzyskanych w poszczególnych obszarach oceny.

W obszarze „trwałość ekonomiczno-finansowa” oceniane były wskaźniki dotyczące zdolności samorządu do zwiększania dochodów własnych (w tym dochodów z podatków), umiejętności pozyskiwania zewnętrznych źródeł finansowania, efektywności zarządzania budżetem bieżącym oraz budowy potencjału rozwojowego.

W obszarze „trwałość społeczna” oceniane były te obszary działalności samorządów, które mają największy wpływ na jakość życia mieszkańców. Brane były tu pod uwagą dane o wydatkach samorządu (m.in. na usługi w zakresie edukacji, kultury, sportu, transportu publicznego) oraz wymierne efekty tych nakładów (np. miejsca dla dzieci w żłobkach czy przedszkolach).

W obszarze „trwałość środowiskowa” nacisk położony był na kwestie związane z ochroną środowiska i dostosowaniami do zmian klimatycznych. Tu poszczególne wskaźniki dotyczą m.in. nakładów na zieloną infrastrukturę, efektywności gospodarki wodno-kanalizacyjnej, poziomu selektywnej zbiórki odpadów czy długości ścieżek rowerowych.