Ranking Samorządów „Rzeczpospolitej” obejmuje wszystkie miasta i gminy w Polsce (z wyjątkiem Warszawy ze względu na odmienny ustrój prawny), pogrupowane w trzy odrębne kategorie: miasta na prawach powiatu, gminy miejskie i miejsko-wiejskie oraz gminy wiejskie.

Kryteria oceny Rankingu Samorządów ustala niezależna kapituła. Źródłem danych są publicznie dostępne baz danych Głównego Urzędu Statystycznego, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej oraz odpowiedzi samorządów na pytania ankietowe. O ostatecznej pozycji w rankingu decyduje suma punktów uzyskanych w poszczególnych obszarach oceny.

Wraz ze zamieniającą się rzeczywistością, pojawiającymi się nowymi wyzwaniami wobec władz lokalnych, zmienia się również Ranking Samorządów. W 2025 r. roku uzupełniamy jego formułę o elementy związane z budową odporności społeczno-gospodarczej wobec różnego typu zagrożeń (np. klęsk żywiołowych, kryzysów klimatycznych czy zagrożeń militarnych). Szczególny nacisk kładziemy tu na kwestie dotyczące szeroko pojętego bezpieczeństwa energetycznego i adaptacji do zmian klimatu. Samorządy i lokalne społeczności mają bowiem ogromną rolę do odegrania w transformacji energetycznej.

Szczegółowe kryteria oceny w Rankingu Samorządów 2025 to kilkadziesiąt różnych wskaźników, dotyczących takich obszarów jak:

• finanse – dotyczy stabilności finansowej jednostek samorządowych (m.in. poziom dochodów własnych, nadwyżka operacyjna, poziom zadłużenia)
• infrastruktura – dotyczy działań samorządu na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego i poziomu rozwoju infrastruktury komunalnej i krytycznej (m.in. poziom inwestycji, poziom wydatków na transport, rozwój sieci wodno-kanalizacyjnej, miejsca w schronach i miejscach ukrycia, liczba przychodni, itp.)
• społeczeństwo – dotyczy działań samorządu na rzecz jakości życia mieszkańców i budowy społeczeństwa obywatelskiego (m.in. poziom inwestycji w infrastrukturę społeczną, poziom wydatków na edukację, odsetek dzieci objętych opieką żłobkową oraz opieką przedszkolną, nakłady na gospodarkę mieszkaniową, wydatki na bezpieczeństwo publiczne, itp.).
• środowisko i bezpieczeństwo energetyczne – dotyczy działań samorządu na rzecz ochrony środowiska naturalnego, ochrony klimatu oraz transformacji energetycznej (m.in. poziom inwestycji w zieloną infrastrukturę, wydatki na ochronę powierza i zieleń miejską, poziom zbiórki selektywnej odpadów, fundusze pozyskane ze środków UE na projekty z zakresu transformacji energetycznej, itp.